W poprzednich wpisach wyjaśniłam czym jest obowiązek alimentacyjny, czyli potocznie mówiąc obowiązek płacenia tzw. alimentów, kto jest do tego zobowiązany i na jakich warunkach, a także jak można ten obowiązek wyegzekwować. Nie zawsze w celu skutecznego uzyskania należnych alimentów trzeba czekać do prawomocnego zakończenia postępowania sądowego, które niejednokrotnie może trwać nawet kilka lat. Już na samym początku procesu, jak i w jego trakcie, można wystąpić z wnioskiem o zabezpieczenie roszczenia alimentacyjnego, co umożliwia uzyskanie takiego świadczenia już od chwili wytoczenia sprawy, a w niektórych sytuacjach, nawet za okres poprzedzający wytoczenie powództwa.
Czym zatem jest samo zabezpieczenie powództwa?
Ogólne przesłanki udzielenia zabezpieczenia zostały uregulowane w art. 7301§ 1 k.p.c., który stanowi, że strona lub uczestnik postępowania mogą żądać udzielenia zabezpieczenia, jeżeli uprawdopodobnią roszczenie oraz interes prawny. Jak stanowi art. 753 § 1 k.p.c., w sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej.
Uprawdopodobnienie istnienia roszczenia polega na przedstawieniu i należytym uzasadnieniu przez uprawnionego twierdzeń, które stanowią podstawę dochodzonego roszczenia. W sprawach alimentacyjnych nie ma obowiązku wykazywania, że strona ma interes prawny w uzyskaniu zabezpieczenia. Wystarczy samo uprawdopodobnienie, że nie dochodzi do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego – we wniosku należy wyczerpująco opisać sytuację życiową i materialną uprawnionego (z wyszczególnieniem jego kosztów utrzymania), sytuację życiową i materialną zobowiązanego oraz wykazać, że istniejący po stronie zobowiązanego obowiązek alimentacyjny, w dacie składania wniosku, bądź jeszcze w czasie poprzedzającym jego składanie, nie jest realizowany, co w efekcie prowadzi do wystąpienia niezaspokojonych potrzeb po stronie uprawnionego. Podstawa do udzielenia zabezpieczenia zachodzi także wówczas, gdy obowiązek ten jest realizowany w zbyt małej, nieadekwatnej do stopnia usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego wysokości i gdy występują znaczne opóźnienia w płatnościach.
W jaki sposób należy złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia?
Z racji, iż zabezpieczenie może być udzielone już na początkowym etapie postępowania, wniosek taki można zawrzeć już w pozwie, np. w pozwie o alimenty, podwyższenie alimentów, czy w pozwie o rozwód. Można go sformułować także na późniejszym etapie postępowania. Nie jest też wykluczone złożenie takiego wniosku jeszcze przed zainicjowaniem sprawy rozwodowej.
Zgodnie z art. 737 k.p.c. wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega rozpoznaniu bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do Sądu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. W praktyce z uwagi na znaczne obciążenie Sądów, termin ten bardzo rzadko jest zachowany. Mimo, to jednak z reguły Sądy dość szybko rozpoznają te wnioski, gdyż są one zazwyczaj rozpoznawane na posiedzeniach niejawnych (tj. bez udziału stron). Rozwiązanie to jest powszechnie stosowane. Warto zatem już we wniosku przywołać wszystkie okoliczności i przedstawić stosowną argumentację, tak aby uniknąć ewentualnych wątpliwości.
W jakiej formie Sąd udziela zabezpieczenie?
Sąd w sprawie cywilnej rozpoznaje wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia alimentacyjnego w formie postanowienia. Postanowienie to z zasady jest natychmiast wykonalne, co oznacza, że wiąże obie strony postępowania już od chwili jego wydania, mimo, że jest ono zaskarżalne – każda ze stron może złożyć zażalenie. Nierzadko data początkowa istnienia zobowiązania alimentacyjnego w postanowieniu jest datą wsteczną w stosunku do daty rozstrzygnięcia Sądu (np. jest tożsama z datą wytoczenia powództwa) – oznacza to, że zobowiązany musi wówczas od razu przekazać uprawnionemu całą wymagalną kwotę alimentów. Roszczenie alimentacyjne zabezpieczane jest poprzez zobowiązanie określonej osoby do przekazywania co miesiąc z góry stałej kwoty pieniężnej. W sytuacji, gdy uprawnionym jest małoletni lub ubezwłasnowolniony całkowicie, środki te są przekazywane do rąk jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna.
Warto podkreślić, że postanowienie Sądu w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia alimentów, które zostało opatrzone klauzulą wykonalności stanowi tytuł wykonawczy i tak jak wyrok czy ugoda sądowa, w razie jego niewykonywania przez zobowiązanego, może być podstawą do prowadzenia egzekucji komorniczej.
Na jakiej podstawie można domagać się zabezpieczenie alimentów w toku procesu rozwodowego i sprawy o separację?
We wcześniejszych wpisach wskazywałam, że zgodnie z art. 58 k.r.o. w wyroku rozwodowym Sąd orzeka w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania małoletniego dziecka. Element ten obligatoryjnie musi znaleźć się w wyroku rozwodowym i w wyroku orzekającym separację. W toku w/w postępowań, analogicznie jak w przypadku sprawy o alimenty, przedstawiciel ustawowy uprawnionego małoletniego (a ściślej osoba, która sprawuje faktyczną pieczę nad dzieckiem) może złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia alimentów.
Warto podkreślić, że Sąd rozwodowy (a także Sąd orzekający separację) nie orzeka o alimentach na rzecz dorosłego dziecka. Wynika to z faktu, że z chwilą osiągnięcia pełnoletności uprawnienie do wystąpienia z roszczeniem o zasądzenie alimentów ma już wyłącznie pełnoletnie dziecko, a nie jego rodzic (a stronami sprawy rozwodowej są wyłącznie małżonkowie). Mimo, że takie rozstrzygnięcie nie jest możliwe w wyroku kończącym sprawę o rozwód, czy separację, w razie spełnienia stosownych przesłanek, możliwe jest uzyskanie zabezpieczenia w toku postępowania rozwodowego, które obejmie także koszty utrzymania pełnoletniego dziecka. Stosownie bowiem do treści art. 27 k.r.o. oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także w całości lub części na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Niewątpliwie członkiem takiej rodziny jest także pełnoletnie dziecko, które np. z uwagi na kontynuowanie edukacji nie jest jeszcze w stanie się samodzielnie utrzymać.
Przepis powyższy wprowadza ustawowy obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny, który ciąży na obu małżonkach. W sytuacji, gdy jeden z małżonków w czasie trwania małżeństwa obowiązku takiego nie realizuje – drugi może w toku postępowania rozwodowego złożyć stosowny wniosek o udzielenie zabezpieczenia. Małżonek, przed ewentualnym zainicjowaniem sprawy o rozwód może także wystąpić przeciwko drugiemu małżonkowi z powództwem o przyczynienie się do zaspokajania potrzeb założonej rodziny.
Ponownie także zasygnalizuję, że stosownie do art. art. 60 § 1 k.r.o. małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Dalej, w myśl z art. 60 § 2 k.r.o. jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Sąd na wniosek małżonka może orzec zatem w wyroku także o obowiązku alimentacyjnym na rzecz uprawnionego małżonka.
Warto skorzystać z pomocy pełnomocnika, który oceni sytuację, ustali czy zachodzą podstawy do udzielenia zabezpieczenia i pomoże odpowiednio sformułować wniosek o udzielenie zabezpieczenia. Zachęcam do kontaktu.