Sądowe ustalenie kontaktów z dzieckiem

Sądowe ustalenie kontaktów z dzieckiem – podstawowe informacje.

1. Utrzymywanie kontaktu z dzieckiem.

W polskim prawie rodzinnym wprowadzono zasadę w myśl, której  niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. (art. 113 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dalej k.r.o).

Sfera kontaktów z dzieckiem jest zatem niezależna od władzy rodzicielskiej. W praktyce oznacza to, że rodzic sądownie pozbawiony władzy rodzicielskiej czy taki, któremu ta władza została przez Sąd ograniczona nadal zachowuje prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem.

Co do zasady prawo do kontaktów przysługuje w takim samym zakresie obojgu rodzicom. Niestety często po rozstaniu dochodzi pomiędzy nimi do konfliktów i sporów, które uniemożliwiają prawidłową realizację kontaktów i wywołują konieczność ingerencji Sądu rodzinnego.

Zgodnie z przepisem art. 113¹ k.r.o. Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Kontakty z dzieckiem mogą przybrać formę tzw. kontaktów bezpośrednich czyli osobiste spotkania, odwiedziny w miejscu zamieszkania dziecka lub kontakty poza miejscem zamieszkania dziecka. Sąd może także ustalić tzw. kontakty pośrednie, czyli kontakty za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość – tj. kontakty telefoniczne, korespondencyjne, kontakty za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, w tym aplikacji umożliwiających wideo rozmowę np. Skype. Kontakty pośrednie są rozwiązaniem bardzo przydatnym w sytuacjach, gdy rodzic zamieszkuje w znacznej odległości od dziecka.

Warto podkreślić, że mimo wyraźnego uregulowania w kodeksie rodzinnym, że zarówno rodzic, jak i dziecko, ma prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów, w praktyce nikogo do kontaktów takich nie można zmusić. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy którykolwiek z rodziców nie chce utrzymywać kontaktów, jak i sytuacji, gdy ta niechęć dotyczy dziecka. W praktyce często bowiem mamy do czynienia z przypadkami, kiedy jeden z rodziców np. wyjeżdża za granicę i przez wiele lat nie utrzymuje kontaktu z dzieckiem, bądź też dziecko, po takiej wieloletniej nieobecności nie wyraża chęci do utrzymywania kontaktu z nieobecnym dotąd rodzicem. Niedopuszczalne jest w tych przypadkach zarówno wymuszanie kontaktów z dzieckiem, jak i ich utrudnianie przez rodzica sprawującego nad nim bieżącą opiekę.

Materia ta jest jednak niezwykle delikatna i wymaga szczególnej uwagi każdego z rodziców. W sytuacji, gdy dziecko z różnych względów odmawia realizacji spotkań z drugim rodzicem, konieczne jest współdziałanie obojga rodziców i podjęcie starań poprzez m.in. rozmowy z dzieckiem, próby zachęcenia go do kontaktu z rodzicem, czy też wizytę u odpowiedniego specjalisty.

Dodać należy, że w myśl przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego prawo do kontaktów z dzieckiem przysługuje także jego rodzeństwu, dziadkom, powinowatym w linii prostej, a także innym osobom, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem. Nierzadko dochodzi bowiem do sytuacji, że po rozstaniu rodziców dziecka,  dziadkowie ojczyści, bądź macierzyści zostają odcięci od kontaktu z wnukiem/wnuczką i konieczna jest ingerencja Sądu, aby kontakty takie im przywrócić.

II. Sądowe uregulowanie kontaktów.

Jak wskazano powyżej, w braku porozumienia pomiędzy rodzicami, zakres i sposób uregulowania kontaktów rodzica z dzieckiem rozstrzyga Sąd opiekuńczy. W toku sprawy rozwodowej kwestię kontaktów z dzieckiem rozstrzyga Sąd rozpoznający sprawę o rozwód. Na zgodny wniosek obojga rozwodzących się małżonków Sąd może odstąpić od ustalania sztywnego wymiaru kontaktów, pozostawiając tę sferę woli rodziców. Zaniechanie ustalania kontaktów w wyroku rozwodowym nie pozbawia jednak rodziców prawa do ich sądowego ustalenia już po rozwodzie. W razie gdyby nie mogli w tym zakresie dojść do porozumienia, każdy z nich może złożyć wniosek o zmianę wyroku rozwodowego w tym zakresie.

Wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem może złożyć każdy z rodziców – zarówno rodzic, który sprawuje bieżącą pieczę nad dzieckiem, jak i rodzic z którym dziecko nie zamieszkuje.

We wniosku należy określić formę i zakres kontaktów, ze wskazaniem, czy mają one odbywać się w miejscu zamieszkania dziecka i w obecności drugiego rodzica, czy też poza miejscem zamieszkania dziecka i bez obecności drugiego rodzica. Należy podkreślić, że zakres kontaktów musi być ustalony przez Sąd w sposób ścisły, co oznacza, że trzeba wskazać konkretne, dni, godziny, czy też przedziały czasowe, kiedy kontakty mają być realizowane. Rozstrzygnięcie Sądu musi być bowiem egzekwowalne i wykonalne przez każdego z rodziców. W określonych sytuacjach można wnosić o to, aby kontakty odbywały się wyłącznie w obecności kuratora sądowego, który ma zapewnić ich prawidłowy przebieg. Najczęściej dotyczy to przypadków, kiedy rodzic wnioskujący o kontakty dopuszczał się nieprawidłowości przy sprawowaniu władzy rodzicielskiej i ze względu na bezpieczeństwo dziecka wskazana jest obecność kuratora.

Wniosek musi zawierać także zawierać odpowiednie i szczegółowe uzasadnienie, w którym zostaną przedstawione wszystkie najistotniejsze z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy, kwestie.

Do wniosku warto dołączyć dokumentację potwierdzającą np. niemożność osiągnięcia porozumienia pomiędzy rodzicami co do formy lub terminów spotkań, bądź też przedstawić inne dowody np. zeznania świadka zorientowanego w sytuacji dziecka.

Zasadą w sprawach o kontakty jest przeprowadzenie rozprawy. Sąd przed wydaniem rozstrzygnięcia winien bowiem wysłuchać rodziców dziecka celem ustalenia wszystkich okoliczności sprawy. W razie zlecenia sprawy pełnomocnikowi, zadba on, aby w czasie rozprawy przedstawione zostały wszystkie kluczowe kwestie.

Nierzadko wysoki stopień skonfliktowania rodziców, wzajemne deprecjonowanie kompetencji rodzicielskich, rozbieżność stanowisk w przedmiocie kontaktów z dziećmi, bądź też szczególne okoliczności danej sprawy np. niepełnosprawność dziecka, rodzą konieczność powołania przez Sąd dowodu z opinii biegłego sądowego celem ustalenia prawidłowego z punktu widzenia dobra dziecka sposobu kontaktów z niesprawującym nad nim pieczę rodzicem. Biegłym sądowym posiadający odpowiedni zakres wiadomości specjalnych jest biegły z zakresu psychologii. Czasami, w zależności od specyfiki danej sprawy Sądy dopuszczają dowód z opinii zespołu biegłych, np. biegłego psychologa, pedagoga, czasami także biegłego pediatry.

W sytuacji, gdy już na etapie składania wniosku, bądź jeszcze przed końcowym rozstrzygnięciem sprawy dochodzi do licznych naruszeń i nadużyć przez rodzica sprawującego pieczę nad dzieckiem polegającym m.in. na bezpodstawnym utrudnianiu, czy też uniemożliwianiu drugiemu rodzicowi kontaktu z dzieckiem warto złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia. Wniosek taki jest uzasadniony także w sytuacji, gdy rodzic niesprawujący pieczy nad dzieckiem domaga się zbyt szerokich kontaktów, zaburzających funkcjonowanie dziecka i drugiego rodzica.

Postanowienie Sądu w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia pozwoli na ustalenie zakresu kontaktów, jaki będzie obowiązujący dla obojga rodziców przez czas trwania postępowania. Postanowienie to jest natychmiast wykonalne, co oznacza, że obowiązuje już od chwili wydania. Jest to o tyle istotne, że rodzic całkowicie pozbawiony kontaktu z dzieckiem może kontakt ten odzyskać już na wstępnym etapie sprawy sądowej, która nierzadko może toczyć się przez wiele miesięcy, a nawet lat.

Niestety często dochodzi do sytuacji, kiedy mimo sądowego ustalenia kontaktów z dzieckiem, czy to w wyroku rozwodowym, czy w odrębnym postanowieniu Sadu rodzinnego, dochodzi do licznych nieprawidłowości i kontakty te nie są realizowane. W takich przypadkach można skorzystać z prawnych instrumentów, które pozwalają zdyscyplinować rodzica, który nie przestrzega orzeczenia Sądu. Konsekwencje utrudniania kontaktów z dzieckiem i postępowanie przymuszające opiszę w kolejnym wpisie.

Postępowania sądowe w przedmiocie ustalenia kontaktów często bywają niezwykle obciążające emocjonalnie i psychiczne dla rodziców, szczególnie gdy towarzyszy im konflikt. Warto w takich sprawach skorzystać z pomocy adwokata, który zadba o prawidłowy przebieg postępowania, kierując się przede wszystkim dbałością o szeroko rozumiane dobro dziecka. Można także skorzystać z porady adwokata przed wszczęciem postępowania celem omówienia wszystkich jego etapów i np. sporządzenia wniosku inicjującego postępowanie.

Zapraszam do kontaktu!