Dowód z zeznań świadków.
W poprzednim wpisie przybliżyłam nieco pojęcie dowodu w sprawie cywilnej i jednego z najistotniejszych źródeł dowodowych jakim jest dokument. Czas omówić kolejny rodzaj dowodu, czyli dowód z zeznań świadka.
Świadkiem jest osoba fizyczna, która składa przed sądem zeznania. W zeznaniach tych przedstawia swoje spostrzeżenia, wiadomości i informacje o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Co do zasady, poza wyłączeniami kodeksowymi (jak np. niezdolność do świadomego komunikowania swoich spostrzeżeń, bądź ograniczenia wiekowe) każda osoba może być świadkiem. Świadek ma obowiązek stawić się na wezwanie sądu i składać zeznania zgodne z prawdą.
Jacy świadkowie najczęściej pojawiają się w sprawach rodzinnych?
Na świadków w sprawach rodzinnych najczęściej powoływane są osoby najbliższe dla stron, osoby pozostające z nimi we wspólnym pożyciu, małżonkowie, rodzice, rodzeństwo, a także inne osoby z najbliższego otoczenia (sąsiedzi, przyjaciele, znajomi i in.). Powyższe wynika z faktu iż to właśnie te osoby z reguły mają realną wiedzę na temat sytuacji życiowej danej osoby, rodziny, czy dziecka i to właśnie ich przesłuchanie przyczyni się do wyjaśnienia istotnych okoliczności. Inicjatywę dowodową w przedmiocie dowodu z zeznań świadka mają strony/uczestnicy postępowania. Dowód taki może zostać także dopuszczony przez sąd z urzędu.
Należy jednak pamiętać, że małżonkowie stron, ich wstępni, zstępni, rodzeństwo, powinowaci w tej samej linii lub stopniu, a także osoby przysposobione mogą skorzystać z prawa do odmowy złożenia zeznań, o czym są informowani przez sąd. Dotyczy to także spraw o rozwód.
Czy świadek może nie zgodzić się na złożenie zeznań?
Co do zasady każda osoba wezwana przez sąd w charakterze świadka ma obowiązek stawienia się na wezwanie w celu złożenia zeznań. Powyżej wyszczególniłam jednak sytuacje, kiedy świadek może skorzystać z prawa do odmowy składania zeznań.
Mimo, iż technicznie nie ma obowiązku uzyskania formalnej zgody świadka, warto przed złożeniem wniosku porozmawiać z nim, poinformować o takim zamiarze i dowiedzieć się, czy dana osoba będzie gotowa pojawić się w sądzie. Sprawy rodzinne często są bardzo trudne z emocjonalnego punktu widzenia i nierzadko osoby trzecie nie chcą się w nie angażować. Myślę, że nikt z nas nie chciałby zostać zaskoczony wezwaniem na rozprawę w sądzie.
Czy świadek zawsze jest przesłuchiwany bezpośrednio przed sądem orzekającym w sprawie?
Zasadą jest, że świadek wzywany jest na rozprawę przed sądem, który rozpoznaje daną sprawę i składa ustne zeznania osobiście. Taka forma pozwala sądowi ocenić nie tylko treść zeznań świadka, ale dostrzec szereg niewerbalnych sygnałów, jakie mogą pojawić się w trakcie jego przesłuchania. Sygnały te mogą mieć kluczowe znaczenie przy ocenie całej wypowiedzi świadka. Od kilku lat przepisy kodeksu postępowania cywilnego dopuszczają możliwość przesłuchania świadka zdalnie poza salą sądową. Strona jednak może sprzeciwić się przesłuchaniu świadka w takiej formie i wówczas świadek winien zostać wezwany osobiście na salę rozpraw.
W wyjątkowych sytuacjach sąd może dopuścić dowód z zeznań świadka na piśmie, bądź skorzystać z tzw. pomocy sądowej – zwrócić się do innego Sądu, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania świadka z wnioskiem o jego przesłuchanie. Istnieją także sytuacje, które umożliwiają przesłuchanie świadka w miejscu jego pobytu jak np. choroba, bądź niepełnosprawność.
Czy pokrewieństwo bądź bliska relacja strony ze świadkiem ma wpływ na walor dowodowy jego zeznań?
Wiele osób zastanawia się, czy sąd bierze pod uwagę zeznania świadka pozostającego w bliskim stosunku emocjonalnym ze stroną, bądź takiego, którego łączy ze stroną bliski stopień pokrewieństwa.
Tak jak wskazałam powyżej, często w sprawach rodzinnych jak np. sprawy dotyczące uregulowania władzy rodzicielskiej nad dziećmi, czy sprawy rozwodowe tylko tacy świadkowie mają wiedzę istotną dla sprawy, np. mogą opisać relacje pomiędzy małżonkami, czy ich stosunek do małoletnich dzieci. Sąd dopuszcza i przeprowadza dowód z zeznań świadka, którego zeznania przyczynią się do ustalenia faktów mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. To właśnie to kryterium jest kluczowe. Warto zatem na etapie inicjowania sprawy sądowej zawsze dobrze przemyśleć kto będzie mieć taką wiedzę i mógłby pełnić rolę świadka. Najlepiej gdyby poza osobami z najbliższego grona były to także osoby niezwiązane emocjonalnie z żadną ze stron, ani nie uwikłane w ewentualny konflikt pomiędzy nimi.
Sąd bada także z jakiego źródła pochodzi wiedza pozyskana przez świadka, w szczególności weryfikuje czy świadek pozyskał dane informacje od strony lub innej osoby, bądź czy był tzw. naocznym/bezpośrednim świadkiem danych wydarzeń. Kwestia ta również ma bardzo duże znaczenie.
Niezależnie od powyższego, sąd przy ocenie dowodu z zeznań świadka korzysta z zasady swobodnej oceny dowodów i może uznać dane zeznania za nieobiektywne z uwagi na związek świadka ze stroną postępowania.
Jaka jest rola świadka w sprawie rodzinnej?
Choć dowód z dokumentu w założeniu winien mieć w postępowaniu cywilnym kluczowe znaczenie, często jednym możliwym źródłem uzyskania informacji w sprawach rodzinnych są właśnie zeznania świadków. Świadek może dostarczyć wielu cennych informacji i pomóc sądowi w ocenie wiarygodności twierdzeń stron.
Dobór osób, jakie wskażemy na świadków ma zatem bardzo duże znaczenie z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy. Trzeba przemyśleć, czy i kogo chcielibyśmy wskazać, a w szczególności czy zeznania danego świadka pomogą uzyskać korzystne dla nas rozstrzygnięcie. W wyborze tym z pewnością pomoże pełnomocnik.
Masz pytania dotyczące powyższych kwestii, bądź potrzebujesz pomocy adwokata – zapraszam do kontaktu!