Egzekucja świadczeń alimentacyjnych.
W poprzednich wpisach opisałam pojęcie obowiązku alimentacyjnego, wskazałam podmioty uprawnione i zobowiązane (w oparciu o różne podstawy prawne) oraz scharakteryzowałam przesłanki, które są uwzględniane przy ustalaniu zakresu tego obowiązku przez Sąd.
W poniższym wpisie chciałabym skoncentrować się na samej formie ustalanie obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka i możliwościach jego późniejszej egzekucji.
Samo uregulowanie obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka może nastąpić na kilka różnych sposobów, w tym także pozasądowo.
- Umowa.
Wysokość obowiązku alimentacyjnego na rzecz małoletniego dziecka może zostać ustalona w drodze umowy zawartej między jego rodzicami. Rodzice mogą na piśmie ustalić w jaki sposób będą realizować obowiązek alimentacyjny na dziecko (wysokość świadczenia, sposób jego przekazywania, terminy płatności). W przypadku, gdy rodzice są w stanie ze sobą współdziałać mogą to być także tylko ustne ustalenia. Takie rozwiązanie jednak sprawdza się wyłącznie, gdy pomiędzy rodzicami nie ma konfliktu i są ze sobą w stanie zgodnie współdziałać. Takie rozwiązanie, przy pełnej zgodności, sprzyjać będzie terminowej realizacji tego obowiązku.
Umowa taka jednak nie daje podstaw do wszczęcia egzekucji przeciwko rodzicowi, który nie realizuje określonego w niej obowiązku. Podstawą do wszczęcia egzekucji komorniczej może być bowiem wyłącznie wyrok/postanowienie Sądu, bądź ugoda sądowa (w tym także ugoda zawarta przed mediatorem i zatwierdzona przez Sąd).
W praktyce zatem wyegzekwowanie alimentów ustalonych w drodze umowy zawartej w zwykłej formie pisemnej jest praktycznie niemożliwe, choć umowa taka może stanowić dowód poczynionych uprzednio między rodzicami ustaleń.
2. Umowa zawarta w formie aktu notarialnego.
Dopuszczalne jest zawarcie umowy określającej obowiązek alimentacyjny w formie aktu notarialnego. W przypadku zawarcia w treści tej umowy oświadczenia rodzica zobowiązanego do płacenia alimentów o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 k.p.c. – umowa taka, w przeciwieństwie do opisanej powyżej umowy zawartej w zwykłej formie pisemnej, stanowi już tytuł egzekucyjny, mogący, po opatrzeniu go w klauzulę wykonalności przez Sąd, stanowić podstawę do wszczęcia i prowadzenia egzekucji komorniczej. Rodzic zobowiązany bowiem w treści tego aktu dobrowolnie poddał się egzekucji na wypadek, gdyby zaprzestał realizować ten obowiązek.
Zgodnie z art. 777 § 1 pkt. 4) k.p.c. tytułem egzekucyjnym jest akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;
3. Ugoda zawarta przed mediatorem.
W sytuacji, gdy rodzice pozostają w sporze co do wysokości obowiązku alimentacyjnego, ale oboje wyrażają wolę jego uregulowania, nie chcąc zarazem inicjować postępowania sądowego, istnieje możliwość ustalenia zakresu obowiązku alimentacyjnego także w czasie mediacji prowadzonej przez wykwalifikowanego mediatora. Mediator korzystając ze swoje wiedzy pomaga wypracować porozumienie i finalny kształt ewentualnej ugody alimentacyjnej. Mediacja jest całkowicie dobrowolna i w każdym momencie można od niej odstąpić, w jej toku nie ma także konieczności przedkładania dowodów obrazujących wysokość kosztów utrzymania dziecka.
W przypadku, gdy strony zawrą ugodę przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez Sąd uzyskuje ona moc prawną ugody sądowej. Po nadaniu jej klauzuli wykonalności przez Sąd może stanowić podstawę do prowadzenia egzekucji komorniczej.
4. Orzeczenie sądowe.
Ostatnią z możliwych form ustalenia zakresu obowiązku alimentacyjnego jest orzeczenie sądowe. W przypadku ustalenia wymiaru obowiązku alimentacyjnego rodziców względem małoletnich dzieci może to być wyrok Sądu Rejonowego rozstrzygający m.in. sprawę alimentacyjną, sprawę o ustalenie ojcostwa wraz z żądaniem ustalenia wysokości alimentów, bądź wyrok Sądu Okręgowego orzekającego rozwiązanie małżeństwa rodziców małoletnich dzieci lub separację, w treści którego Sąd obowiązkowo rozstrzyga także kwestię alimentów na rzecz dzieci (te informacje opisałam we wcześniejszych wpisach). W toku tych postępowań mogą zapaść także postanowienia w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia dot. alimentów (na podstawie art. 753 k.p.c.) – czyli upraszczając, postanowienia, które obowiązują tylko przez czas trwania postępowania do czasu jego prawomocnego zakończenia.
Zgodnie z art. 1082 k.p.c. tytułowi egzekucyjnemu, zasądzającemu alimenty (jakim jest wyrok, bądź postanowienie), sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu. Tytuł wykonawczy doręcza się wierzycielowi bez konieczności składania stosownego wniosku. Natomiast z treści art. 333 § 1 pkt. 1 k.p.c. wynika, że wyrokowi zasądzającemu alimenty sąd z urzędu nadaje rygor natychmiastowej wykonalności co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące.
W świetle powyższego, orzeczenia Sądu regulujące wysokość obowiązku alimentacyjnego już z chwilą ich wydania stanowią tytuły egzekucyjne i wykonawcze, mogące w przyszłości stanowić podstawę do wszczęcia ewentualnego postępowania egzekucyjnego.
5. Postępowanie egzekucyjne.
Postępowanie egzekucyjne wszczyna się na wniosek wierzyciela, którym w opisanych powyżej przypadkach będzie małoletnie dziecko – reprezentowane przez przedstawiciela ustawowego (rodzica lub opiekuna). W praktyce będzie to osoba uprawniona do odbioru świadczeń alimentacyjnych. Do wniosku należy dołączyć tytuł wykonawczy (czyli jeden z dokumentów, o których wspominałam powyżej).
Komornik może egzekwować zarówno zaległe, jak i bieżące alimenty. Samo wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie oznacza, że osoba zobowiązana ma zaprzestać wpłacania alimentów (!). We wniosku trzeba określić jaka zaległość w płatnościach wystąpiła. Zasadniczo już po jednym dniu opóźnienia można zainicjować takie postępowanie (przy czym liczy się data zaksięgowania środków na koncie). Wierzyciel alimentacyjny ma pierwszeństwo przed innymi wierzycielami, co oznacza, że środki „ściągane” przez komornika są w pierwszej kolejności przeznaczane na spłatę zaległości alimentacyjnych, a dopiero w dalszej kolejności na spłatę ewentualnych, innych zaległości.
Ogólną zasadą jest, że wniosek o wszczęcie egzekucji składa się do komornika właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika. W przypadku alimentów jednak wprowadzono dodatkowy przepis art. 1081 § 1 k.p.c. umożliwiający odstępstwo od tej zasady, w myśl którego: Jeżeli egzekucja dotyczy alimentów lub renty mającej charakter alimentów, wniosek o wszczęcie egzekucji można zgłosić również do komornika sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela.
Dalej, przepis art. 1081 § 2 k.p.c. stanowi, że Komornik ten jest obowiązany zawiadomić o wszczęciu egzekucji komornika sądu ogólnej właściwości dłużnika. Komornik zawiadomiony zażąda przekazania mu sprawy wraz ze ściągniętymi kwotami, jeżeli wskutek dalszych zajęć suma uzyskana ze wszystkich egzekucji nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli. Jeżeli dokonane zostało zajęcie wynagrodzenia za pracę lub wierzytelności, równocześnie z przekazaniem sprawy komornik zawiadamia pracodawcę, dłużnika, względnie wierzyciela zajętej wierzytelności, że dalszych wpłat należy dokonywać komornikowi, któremu sprawę przekazano.
We wniosku trzeba wskazać wszystkie znane wierzycielowi składniki i informacje odnośnie majątku dłużnika (ew. ruchomości, nieruchomości, numer rachunku bankowego). Przydatne będą także informacje odnośnie sytuacji zarobkowej – czy dłużnik posiada stałe zatrudnienie, pobiera jakieś świadczenia.
Zgodnie jednak z art. 1086 § 1 k.p.c. Komornik obowiązany jest z urzędu przeprowadzić dochodzenie w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania. Jeżeli środki te okażą się bezskuteczne, organy Policji przeprowadzą na wniosek komornika czynności w celu ustalenia miejsca zamieszkania i miejsca pracy dłużnika.W tym celu komornik kieruje zapytania do takich podmiotów jak np. ZUS, Urząd Skarbowy, KRUS, Ognivo, czy Cepik.
Wniosek o wszczęcie egzekucji nie podlega opłacie. Komornik jednak z kwoty uzyskanej z egzekucji pobiera koszty egzekucyjne (czyli opłatę egzekucyjną i koszty wydatków ponoszonych w postępowaniu np. na poczet wysyłki korespondencji).
W przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów kiedy np. dłużnik się ukrywa, bądź nie ma legalnych źródeł dochodu, komornik na wniosek wierzyciela wydaje zaświadczenie o bezskuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych. Z takim zaświadczeniem można udać się do ośrodka pomocy społecznej celem uzyskania świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego (w przypadku spełnienia stosownych przesłanek).
W postępowaniu egzekucyjnym można ustanowić pełnomocnika, który będzie czuwał nad prawidłowym przebiegiem egzekucji i w razie konieczności będzie mógł sporządzić skargę na czynności komornika.Pomoc prawna może objąć także tylko przygotowanie samego wniosku inicjującego postępowanie.
Jeżeli masz pytania dotyczące egzekucji alimentów, zapraszam do kontaktu 🙂
